ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ

Για τον συγγραφέα του πρώτου Ευαγγελίου δεν γνωρίζουμε πολλά. Το όνομα «Ματθαίος» προέρχεται από το Ματταθίας, που σημαίνει «Δώρο του Θεού». Το συναντούμε και στους τέσσερις καταλόγους των Αποστόλων [Ματθ. 10:3, Μαρκ. 3:18, Λουκ. 6:15 και Πράξ. 1:13]. Πιθανότατα όμως δεν ήταν αυτό το αρχικό του όνομα. Ήταν ο Λευίς ο τελώνης, του οποίου την κλήση από το Χριστό αναφέρουν ο Μάρκος [2:14] και ο Λουκάς [5:27]. Πήρε αυτό το νέο όνομα όταν εγκατέλειψε το παλιό του επάγγελμα. Αυτή η αλλαγή ονόματος για να σημάνει μια μεγάλη πνευματική εμπειρία, από την οποία πέρασε ο κάτοχός του, ήταν συνηθισμένη πρακτική εκείνες τις μέρες. Ο συγγραφέας αυτού του Ευαγγελίου ήταν, χωρίς αμφιβολία, Χριστιανός Ιουδαίος. Ήταν ένας τελώνης στην Καπερναούμ, κάτω από τον Ρωμαϊκό νόμο, όταν τον διάλεξε ο Ιησούς ως ένα από τους δώδεκα μαθητές Του. Τη μόνη λέξη που ο Ματθαίος λέει για τον εαυτό του είναι «τελώνης». Ένα επάγγελμα μισητό και αποκρουστικό γιατί εισέπραττε φόρους και τελώνια για λογαριασμό των Ρωμαίων κατακτητών. Οι άλλοι Ευαγγελιστές λένε ότι έκανε γιορτή για χάρη του Ιησού και αναφέρουν το σημαντικό γεγονός ότι τα άφησε όλα και ακολούθησε το Χριστό. Αναμφίβολα ήταν ένας πλούσιος. Τα άφησε όλα εκτός από την πέννα του, που την χρησιμοποίησε, με τον καλύτερο τρόπο, για τη δόξα του Θεού. Οι περισσότεροι από τους άλλους μαθητές ήταν ψαράδες. Δεν είχαν τη γνώση ούτε την πείρα της συγγραφής. Ο Ματθαίος ήταν ο ειδικός σ’ αυτό τον τομέα και χρησιμοποίησε τη λογοτεχνική του ικανότητα για να γίνει ο πρώτος που θα κατέγραφε τη διδασκαλία του Ιησού. Πότε γράφτηκε δεν είναι γνωστό. Πιθανότατα πριν από το 70 μ. Χ.

Ο Ματθαίος έχει ένα ειδικό σκοπό στο Ευαγγέλιό του. Θέλει να δείξει στους Ιουδαίους ότι ο Ιησούς είναι ο από μακρού χρόνου αναμενόμενος Μεσσίας, ο Υιός του Δαυίδ. Αυτός ο σκοπός δίνεται στο πρώτο εδάφιο: «Βίβλος γενέσεως Ιησού Χριστού, υιού Δαυίδ, υιού Αβραάμ». Αυτή η δήλωση συνδέει το Χριστό με τις δυο μεγάλες διαθήκες που ο Θεός έκανε με τον Αβραάμ και με το Δαυίδ. Η διαθήκη του Θεού με τον Αβραάμ στηριζόταν στην υπόσχεση που του έδωσε: «Μ’ εσένα θα ευλογηθούν όλα τα έθνη της γης» Γέν. 12:3. Η διαθήκη του Θεού με το Δαυίδ αφορούσε την υπόσχεση που του έδωσε για βασιλιά στο θρόνο του για πάντα: «Οι απόγονοί σου θα βασιλεύουν σταθερά μετά από σένα για πάντα, κι’ ο θρόνος σου θα παραμένει ακλόνητος παντοτινά» Β’ Σαμ. 7:16. Ο γιος του Δαυίδ ήταν ένας Βασιλιάς. Ο γιος του Αβραάμ ήταν μια θυσία. Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο ανοίγει με τη γέννηση του Βασιλιά και κλείνει με την Μεγάλη Θυσία. Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, όπως είπαμε, γράφτηκε για τους Ιουδαίους. Γράφτηκε από Ιουδαίο για τους Ιουδαίους. Από την αρχή της αφήγησης συνδέει τον Ιησού με το Ιουδαϊκό έθνος. Με πολλή σοφία προσπαθεί να πείσει τους Ιουδαίους ότι ο Ιησούς είναι Εκείνος στον οποίο εκπληρώθηκαν όλες οι προφητείες της Π. Διαθήκης κι επομένως είναι ο Μεσσίας. Η φράση: «Με όλα αυτά που έγιναν, εκπληρώθηκε ο λόγος του Κυρίου, που είχε πει ο προφήτης» επαναλαμβάνεται 13 φορές. Ο Ματθαίος αναφέρεται πολύ πιο συχνά στην Π. Διαθήκη από οποιονδήποτε άλλο Ευαγγελιστή. Συνδέει το Ευαγγέλιό του με την Π. Διαθήκη. Σε κάθε σελίδα του προσπαθεί να συνδέσει το Ευαγγέλιο με τους προφήτες και να δείξει ότι όλη η διδασκαλία τους εκπληρώθηκε στο Πρόσωπο και στη Βασιλεία του Χριστού. Είναι δύσκολο σ’ εμάς να καταλάβουμε πόσο σημαντική ήταν η μετάβαση από την Παλιά στην Κ. Διαθήκη. Φαινόταν στον Ιουδαίο ότι έπρεπε να αφήσει τις παραδόσεις και την πίστη του και να δεχτεί μιαν άλλη δοξασία. Ο Ματθαίος , στο Ευαγγέλιό του, και ο Παύλος, ιδιαίτερα στην Επιστολή προς Γαλάτας, δείχνουν στους Ιουδαίους Χριστιανούς ότι δεν αφήνουν την παλιά τους πίστη αλλά μόνο τους τύπους και τις σκιές για χάρη της πραγματικότητας που ήταν μπροστά τους. Ο Ματθαίος ήξερε πολύ καλά την Ιουδαϊκή Ιστορία και τα Ιουδαϊκά έθιμα. Μιλάει για γεωργία, για ψάρεμα, για φροντίδα του σπιτιού στις επτά παραβολές του 13^ου κεφαλαίου. Ήξερε ότι αυτός ο τρόπος θα μιλούσε στις καρδιές τους. Καθώς μελετούμε το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο παρατηρούμε το Μεσσιανικό χαρακτήρα να διαπερνάει όλη την αφήγηση. Προσέξτε την ισορροπία ανάμεσα στην υπηρεσία του Ιησού και στη διδασκαλία Του. Βρίσκουμε τη γενεαλογία του Βασιλιά. Η γέννηση του Ιησού λαμβάνει χώρα στη Βηθλεέμ, την πόλη του Δαυίδ, σύμφωνα με την προφητεία του Μιχαία 5:2: «Και συ Βηθλεέμ Εφραθά, η μικρά ώστε να είσαι μεταξύ των χιλιάδων του Ιούδα, εκ σου θέλει εξέλθει εις εμέ ανήρ δια να είναι ηγούμενος εν τω Ισραήλ. Του οποίου αι έξοδοι είναι απ’ αρχής, από ημερών αιώνος». Η εμφάνιση του Ιωάννη του Βαπτιστή γίνεται σύμφωνα με την πρόβλεψη του Μαλαχία 3:1 «Ιδού, εγώ αποστέλλω τον άγγελόν μου, και θέλει κατασκευάσει την οδόν έμπροσθέν μου». Περιγράφει την υπηρεσία του Βασιλιά, την απόρριψή Του από τον Ισραήλ αλλά και την υπόσχεσή Του ότι θα ξανάρθει με δύναμη και δόξα. Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο γράφτηκε από εκείνον που γνώριζε και σεβόταν το Νόμο, και έβλεπε ότι ακόμη και ο Νόμος είχε τη θέση του στην Χριστιανική Οικονομία. Αξίζει να διακρίνουμε πέντε σημεία:

1. Υπάρχει ένα παράδοξο στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. Αποδίδει πολύ ειδική εξουσία στους Γραμματείς και στους Φαρισαίους: «Τότε ο Ιησούς μίλησε στο πλήθος και στους μαθητές του και τους είπε: ‘Τη θέση του Μωυσή ως δασκάλου την πήραν οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι’.» 23:1. Αλλά ταυτόχρονα δεν υπάρχει άλλο Ευαγγέλιο που να τους κατακρίνει τόσο αυστηρά και τόσο σταθερά. Ήδη, από το 3^ο κεφ.[3:7] ο Ιωάννης ο Βαπτιστής τους ονομάζει: «οχιάς γεννήματα». Οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι κατηγορούν τον Ιησού γιατί τρώει με τους τελώνες και τους αμαρτωλούς[9:11]. Αποδίδουν τη δύναμη του Ιησού στον άρχοντα των δαιμονίων και όχι στο Θεό[12:24]. Συνωμοτούν για να Τον εκτελέσουν[12:14]. Οι μαθητές του Χριστού προειδοποιούνται να προσέχουν τη «ζύμη των γραμματέων και Φαρισαίων[16:12]. Χαρακτηρίζονται από το Χριστό σαν τη φυτεία που πρόκειται να ξεριζωθεί[15:13], και αποκαλούνται «τυφλοί»[15:13] και εντελώς ανίκανοι να διακρίνουν τα σημεία των καιρών[16:3]. Είναι οι φονιάδες των προφητών[21:31]. Δεν υπάρχει σε ολόκληρη την Κ. Διαθήκη μεγαλύτερο κατηγορητήριο για τους Γραμματείς και Φαρισαίους από το 23ο κεφάλαιο του Ματθαίου. Το «Αλίμονό σας, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριτές» επαναλαμβάνεται σχεδόν σε κάθε εδάφιο. Όμως, θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι οι κατηγορίες του Κυρίου εναντίον των Γραμματέων και Φαρισαίων δεν είναι για τη διδασκαλία αλλά γι’ αυτό που είναι. Τους κατηγορεί ο Ιησούς γιατί δε ζουν αυτά που διδάσκουν. Γιατί βρίσκονται πολύ χαμηλότερα από το σημείο που θα έπρεπε να είναι.

2. Ο Ματθαίος δείχνει ξεχωριστό ενδιαφέρον για την Εκκλησία. Είναι στην πραγματικότητα ο μόνος συνοπτικός Ευαγγελιστής που αναφέρει τη λέξη «Εκκλησία». «Όταν ήρθε ο Ιησούς στα μέρη της Καισαρείας του Φιλίππου, ρώτησε τους μαθητές του: ‘Ποιος λένε οι άνθρωποι πως είναι ο Υιός του Ανθρώπου;’ Αυτοί απάντησαν: ‘Άλλοι λένε πως είναι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, άλλοι ο Ηλίας, άλλοι ο Ιερεμίας ή ένας από τους προφήτες’. ‘ Εσείς, ποιος λέτε πως είμαι;’ τους λέει. Ο Σίμων Πέτρος απάντησε: ‘ Εσύ είσαι ο Μεσσίας , ο Υιός του αληθινού Θεού’. Τότε ο Ιησούς του αποκρίθηκε: ‘Μακάριος είσαι, Σίμων, γιε του Ιωνά, γιατί αυτό δε σου το αποκάλυψε άνθρωπος, αλλά ο ουράνιος Πατέρας μου. Κι εγώ λέω σ’ εσένα πως είσαι ο Πέτρος, και πάνω σ’ αυτή την πέτρα θα οικοδομήσω την εκκλησία μου, και δε θα την κατανικήσουν οι δυνάμεις του Άδη.’» 16:13-18.

3. Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο έχει έντονο αποκαλυπτικό ενδιαφέρον. Αναφέρει την ομιλία του Ιησού για τη δεύτερή Του Έλευση, για το τέλος του κόσμου και για τη μεγάλη κρίση. Το 24^ο κεφάλαιο είναι η πιο πλήρης αναφορά της αποκαλυπτικής ομιλίας του Ιησού από όλα τα άλλα Ευαγγέλια. Ο Ματθαίος μόνο αναφέρει τις παραβολές των ταλάντων[25:14-30], τις φρόνιμες και τις μωρές παρθένες[25:1-13], τα πρόβατα και τα κατσίκια[25:31-46].

4. Αλλά το κυριότερο χαρακτηριστικό του Ματθαίου είναι ότι αποτελεί το κατ’ εξοχήν διδακτικό Ευαγγέλιο. Ο Ματθαίος δούλεψε συστηματικά. Συγκέντρωσε όλα όσα γνώριζε και βρήκε, σχετικά με τη διδασκαλία του Ιησού, και τα κατέγραψε κατά θέματα. Το αποτέλεσμα είναι να βρίσκουμε στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο πέντε θεματικές ενότητες. Όλες αυτές οι ενότητες έχουν να κάνουν με τη Βασιλεία του Θεού.

α. Η επί του Όρους Ομιλία[κεφ. 5-7]

β. Τα καθήκοντα των μαθητών της Βασιλείας[κεφ. 10]

γ. Οι παραβολές της Βασιλείας[κεφ.13]

δ. Η Μεγαλοσύνη και η Συγχωρητικότητα του Βασιλιά[κεφ.18]

ε. Ο Ερχομός του Βασιλιά[κεφ.24,25]

Ο Ματθαίος κάνει κάτι περισσότερο από του να συλλέξει και να συστηματοποιήσει. Πρέπει να θυμόμαστε ότι ο Ματθαίος έγραψε σε μια εποχή που δεν είχε εφευρεθεί η τυπογραφία. Τα βιβλία γράφονταν με το χέρι και ήταν λίγα. Δεν ήταν εύκολο να τα έχει κανένας στην κατοχή του. Λίγοι είχαν δικά τους βιβλία. Επομένως, εάν ήθελαν να γνωρίζουν και να χρησιμοποιούν την ιστορία και τη διδασκαλία του Ιησού, έπρεπε να τα φέρουν στη μνήμη τους. Ο Ματθαίος καταγράφει τα πράγματα με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι εύκολο να απομνημονευθούν. Τακτοποιεί τα πράγματα σε τριάδες και επτάδες. Υπάρχουν τρία μηνύματα προς τον Ιωσήφ. Αναφέρονται τρεις αρνήσεις του Πέτρου και τρεις ερωτήσεις του Πιλάτου. Υπάρχουν επτά παραβολές της Βασιλείας[κεφ. 13] και επτά «ουαί» εναντίον των Γραμματέων και Φαρισαίων[κεφ. 23]. Η γενεαλογία με την οποία αρχίζει το Ευαγγέλιό του αποτελείται από τρεις ομάδες ονομάτων που η κάθε μια περιλαμβάνει δεκατέσσερα ονόματα[7×2] πολλαπλάσιο του επτά. Ο Ματθαίος κάνει ότι είναι δυνατό για να βοηθήσει τους αναγνώστες του να αφομοιώσουν τα μηνύματα και να τα θυμούνται.

5. Τέλος, κυρίαρχη ιδέα σ’ αυτό το Ευαγγέλιο είναι ο Ιησούς ως Βασιλιάς. Γράφει με τέτοιο τρόπο ώστε να αναδείξει τη βασιλική ιδιότητα του Ιησού. Ήδη από την αρχή της γενεαλογίας αποδεικνύει ότι ο Ιησούς είναι Υιός του Δαυίδ. Ο τίτλος αυτός χρησιμοποιείται συχνά στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. Οι σοφοί μάγοι αναζητούν το νεογέννητο Βασιλιά των Ιουδαίων: «Όταν γεννήθηκε ο Ιησούς στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας, στα χρόνια του βασιλιά Ηρώδη, έφτασαν στα Ιεροσόλυμα σοφοί μάγοι από την Ανατολή και ρωτούσαν: ‘Πού είναι ο νεογέννητος βασιλιάς των Ιουδαίων; Είδαμε ν’ ανατέλλει το άστρο του και ήρθαμε να τον προσκυνήσουμε’»[2:1,2]. Οι σοφοί της Ανατολής ήρθαν να προσκυνήσουν και να τιμήσουν το Βασιλιά. Δεν είχαν καμία αμφιβολία για τη γέννησή Του. Δεν ρωτάνε αν γεννήθηκε ο Βασιλιάς. Η ερώτησή τους είναι: «Που είναι ο νεογέννητος Βασιλιάς;». Ο Μάρκος, ο Λουκάς και ο Ιωάννης δε λένε τίποτε για τους σοφούς αυτούς ανθρώπους, γιατί δεν καταγράφουν τη γέννηση του Ιησού ως Βασιλιά. Το άστρο στάθηκε πάνω από τη Βηθλεέμ. Όλος ο κόσμος εκείνο τον καιρό προσδοκούσε την εμφάνιση κάποιου μεγάλου Ανθρώπου. Με όλες τις προφητείες που είχαν προηγηθεί, δεν ήταν καθόλου παράξενο ότι οι Ισραηλίτες περίμεναν το Βασιλιά που θα κυβερνούσε όλη τη γη πάνω από το θρόνο του Δαυίδ. Oι ιερείς της Ιερουσαλήμ ήξεραν που θα γεννιόταν ο Χριστός. Όταν όμως γεννήθηκε δεν Τον αναγνώρισαν. Οι σοφοί της Ανατολής οδηγήθηκαν σ’ ένα Πρόσωπο, όχι σ’ ένα «πιστεύω». Η λατρεία του Ιησού από τους σοφούς της Ανατολής ήταν ένα προμήνυμα της παγκόσμιας κυριαρχίας Του. Εκείνη την μέρα: «στο όνομα του Ιησού όλα τα επουράνια, τα επίγεια και τα υποχθόνια θα προσκυνήσουν, και κάθε γλώσσα θα ομολογήσει ότι Κύριος είναι ο Ιησούς Χριστός, για να δοξάζεται έτσι ο Θεός Πατέρας.» Φιλιπ. 2:10,11. «Και θα κυριαρχήσει από τη μια ως την άλλη θάλασσα, κι από τον ποταμό ως τα πέρατα της γης» Ψαλμ. 72:8. Με την θριαμβευτική Του είσοδο στην Ιερουσαλήμ ο Ιησούς δηλώνει ότι είναι Βασιλιάς[21:1-11]. Μπροστά στον Πιλάτο ο Ιησούς αποδέχεται τον τίτλο του Βασιλιά[27:11]. Ακόμα και πάνω στο σταυρό γράφτηκε αυτός ο τίτλος, έστω και αν ήταν ειρωνικός. Στην επί του Όρους Ομιλία δίνει στους μαθητές Του τις αρχές της Βασιλείας και μάλιστα μιλάει με βασιλική εξουσία. Και η τελική Του δήλωση, λίγο πριν αναληφθεί, είναι: «Ο Θεός μου έδωσε όλη την εξουσία στον ουρανό και στη γη» 28:18. Η εικόνα του Ιησού στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο είναι του ανθρώπου που γεννήθηκε Βασιλιάς. Ο Ματθαίος ενδιαφέρεται να δείξει στους ανθρώπους τον Κύριο Ιησού Χριστό ως Βασιλιά και μας αποδεικνύει ότι στον Ιησού «ανήκει παντοτινά η βασιλεία και η δύναμη και η δόξα» [6:13], όπως καταλήγει η Κυριακή Προσευχή. Με τον ερχομό του Μεσσία τελειώνει η μακρά περίοδος της σιωπής. Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην Π. και στην Κ. Διαθήκη. Γράφτηκε για τους Ιουδαίους και τοποθετήθηκε σωστά πρώτο στα βιβλία της Κ. Διαθήκης. Παίρνει ως δεδομένο ότι η σειρά των γεγονότων είναι γνωστή στους αναγνώστες. Η Π. Διαθήκη κλείνει με τον εκλεκτό λαό του Θεού να προσδοκά την έλευση του υπεσχεμένου Βασιλιά, του Μεσσία. Η Κ. Διαθήκη αρχίζει με την εμφάνιση του Ιησού, του Βασιλιά. Το κατά Ματθαίον είναι το Ευαγγέλιο της εκπλήρωσης των επαγγελιών της Π. Διαθήκης. Ο Ματθαίος παρουσιάζει τον Κύριο Ιησού σε στενή σχέση με τους Ιουδαίους. Είναι το μόνο από τα τέσσερα Ευαγγέλια στο οποίο αναφέρεται η Μεσσιανική δήλωση του Ιησού: «ουκ απεστάλην, ειμή εις τα πρόβατα τα απολωλότα οίκου Ισραήλ» 15:24. Έχω αποσταλεί μόνο για τους πλανεμένους Ισραηλίτες. Και οι Ισραηλίτες τι έκαναν; Την απάντηση μας τη δίνει ο Ιωάννης: «Ήρθε στον τόπο το δικό του, και οι δικοί του δεν τον δέχτηκαν» 1:11. Αριθμητικά το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο έχει την τεσσαρακοστή θέση στον κανόνα των βιβλίων της Αγίας Γραφής. Τριάντα εννιά τα βιβλία της Π. Διαθήκης και ακολουθεί το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. Το σαράντα μέσα στην Αγία Γραφή είναι ο αριθμός της δοκιμής και της δοκιμασίας. Ο Ιησούς αντιμετώπισε τους πειρασμούς του διαβόλου σαράντα μέρες. Ο Μωυσής έμεινε στο παλάτι του Φαραώ σαράντα χρόνια και άλλα σαράντα στο πίσω μέρος της ερήμου. Ο λαός Ισραήλ δοκιμάστηκε στην έρημο για σαράντα χρόνια. Ο Δαυίδ βασίλεψε σαράντα χρόνια. Σ’ αυτό το τεσσαρακοστό βιβλίο της Αγίας Γραφής ο Ισραήλ, με την εμφάνιση του Ιησού, βρίσκεται σε θέση δοκιμής και δοκιμασίας. Ο Χριστός ο Βασιλιάς ήρθε στους δικούς Του κι εκείνοι Τον απέρριψαν όχι μόνο ως Βασιλιά αλλά και ως Σωτήρα τους.